પહેલા સંસદની બહાર અને હવે સંસદની અંદર, શાસક અને વિપક્ષ One Nation One Electionને લઈને સામસામે છે. સત્તાધારી ભાજપ આ બિલના તરફેણમાં છે તેમજ એનડીએના લગભગ તમામ સાથી પક્ષો ભાજપને સમર્થન આપી રહ્યા છે. જ્યાં કોંગ્રેસ ‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’નો ખુલ્લેઆમ વિરોધ કરી રહી છે, તો કોંગ્રેસની સાથે જ સપા, આરજેડી, આપ અને ડીએમકે જેવી પ્રાદેશિક પાર્ટીઓ પણ વિરોધમાં છે. ‘એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી’નો અર્થ એ છે કે સમગ્ર દેશમાં લોકસભા અને રાજ્યની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજાઈ, એટલે કે લોકસભા અને વિધાનસભાના સભ્યોને ચૂંટવા માટે મતદારો એક જ દિવસે પોતાનો મત આપશે.
‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’ને લઈને સરકારના દાવાઓ
કેન્દ્ર સરકાર કહે છે કે ‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’થી સરકારનું કામ સરળ થઈ જશે. દેશમાં અવારનવાર ચૂંટણીના કારણે કામ અટકી જાય છે. કારણ કે ચૂંટણી જાહેર થતાની સાથે જ આચારસંહિતા લાગુ થઈ જાય છે. જેના કારણે પ્રોજેક્ટમાં વિલંબ થાય છે અને વિકાસના કામો પ્રભાવિત થાય છે. તો બીજી તરફ લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એક સાથે થવાના કારણે સરકાર નીતિ ઘડતર અને તેના અમલીકરણ પર વધુ ધ્યાન આપી શકશે. એટલું જ નહીં, દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે એકવાર ચૂંટણી યોજવાથી ખર્ચમાં ઘટાડો થશે અને ઓછા સંસાધનોની જરૂર રહેશે. આનાથી જે પૈસા બચશે તે દેશના વિકાસમાં ખર્ચવામાં આવશે.
રાજ્યો પર કોઈ નાણાકીય બોજ પડશે નહીં
રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં 1952થી 2023 દરમિયાન દર વર્ષે સરેરાશ 6 ચૂંટણીઓ યોજાઈ છે. આ આંકડો માત્ર લોકસભા અને વિધાનસભાની વારંવારની ચૂંટણીઓનો છે. જો સ્થાનિક ચૂંટણીઓનો સમાવેશ કરવામાં આવે તો દર વર્ષે ચૂંટણીની સંખ્યામાં અનેકગણો વધારો થશે. અહી દલીલ એવી છે કે એકસાથે ચૂંટણી થવાથી સરકાર, ઉમેદવારો અને પક્ષો દ્વારા ખાસ કરીને વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં થતા ખર્ચમાં ઘટાડો થશે. એક સાથે ચૂંટણી યોજવાથી મતદાર નોંધણી અને મતદાર યાદી તૈયાર કરવાની કામગીરી સરળ બનશે. આ કાર્ય એક જ વારમાં યોગ્ય રીતે પૂર્ણ કરી શકાય છે. ઓછી ચૂંટણીના કારણે રાજ્યો પર કોઈ નાણાકીય બોજ પડશે નહીં.
શું છે વિપક્ષોની દલીલ
કેન્દ્ર સરકારના સામે વિપક્ષની આ બિલ અંગે દલીલો છે કે, દેશમાં ‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’ના અમલમાં અનેક પડકારો અને ખામીઓ છે. ખાસ કરીને કોંગ્રેસની દલીલ છે કે ભારત જેવા વિશાળ દેશમાં આ શક્ય નથી, કારણ કે દરેક રાજ્યમાં વિવિધ પડકારો અને મુદ્દાઓ છે. એક સાથે ચૂંટણીથી તેઓને અસર થશે. આ સાંસ્કૃતિક રીતે પણ અશક્ય છે. એકસાથે ચૂંટણી યોજવાથી પ્રાદેશિક રાજકીય પક્ષોની સંભાવનાઓ પર અસર પડી શકે છે, કારણ કે તેઓ સ્થાનિક મુદ્દાઓને મુખ્ય રીતે પ્રકાશિત કરી શકશે નહીં. તેઓ નાણાં અને ચૂંટણી વ્યૂહરચનાના સંદર્ભમાં રાષ્ટ્રીય પક્ષો સાથે ટક્કર કરી શકશે નહીં. પ્રાદેશિક રાજકીય પક્ષો પાસે મર્યાદિત સંસાધનો હોય છે, જ્યારે રાષ્ટ્રીય પક્ષો તેમના સંસાધનોને કારણે પ્રભુત્વ મેળવી શકે છે.
‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’નો સૌથી મોટો પડકાર
આ ઉપરાંત વિપક્ષોની દલીલ છે કે, બંધારણમાં સુધારો કર્યા વિના ભારતમાં ‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’નો અમલ શક્ય નથી, અને આ સુધારો તમામ રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની સરકારો દ્વારા મંજૂર થવો જોઈએ. ‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’નો સૌથી મોટો પડકાર વિવિધ રાજ્યોની વિધાનસભાની શરતોને લોકસભાની શરતો સાથે સમન્વય કરવાનો છે. મધ્યસત્ર ચૂંટણીઓ અથવા રાષ્ટ્રપતિ શાસન જેવી પરિસ્થિતિઓમાં, જો કોઈ પક્ષ બહુમતી મેળવવામાં નિષ્ફળ જાય, તો ‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’નો ખ્યાલ લાગુ કરવામાં આવે તો તેની સાથે કેવી રીતે વ્યવહાર કરવો તે અંગે કોઈ સ્પષ્ટતા નથી.
સરકારી તિજોરી કેવી રીતે ભરાશે?
એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે દેશમાં એક સાથે ચૂંટણી કરાવવાથી સરકારી તિજોરી પર ઓછો બોજ પડશે. દાવો કરવામાં આવે છે કે આનાથી બચેલા નાણાંનો ઉપયોગ ઔદ્યોગિક વિકાસ માટે કરવામાં આવશે. ‘વન નેશન, વન ઈલેક્શન’ના અમલથી દેશની જીડીપી પણ એકથી દોઢ ટકા વધી શકે છે.
